Risicomanagement en weerstandsvermogen

Het risicoprofiel wordt bepaald door te inventariseren welke risico's, wanneer ze zich voor zouden doen, nadelige financiële effecten voor onze gemeente zouden kunnen hebben. Om te kunnen bepalen wat de financieel nadelige gevolgen van deze risico's zijn, wordt van ieder risico een schatting gemaakt van de kans dat een risico zich voordoet en van het mogelijk financieel gevolg. Daarbij wordt voor de risico's in de exploitatie gebruik gemaakt van de volgende indeling:

Door voor alle risico's een kans en een mogelijk financieel gevolg in te schatten wordt het mogelijk met behulp van statistische kansberekeningen een inschatting te maken van de mogelijke financiële gevolgen van het risicoprofiel van de gemeenten in totaliteit. Die kansberekeningen zijn een hulpmiddel om te bepalen wat de benodigde weerstandscapaciteit is. Met andere woorden welk bedrag moeten we als buffer aanhouden om onze risico's te kunnen afdekken.
Het grote voordeel van deze rekenmethodiek is dat gebruik gemaakt kan worden van het gegeven dat niet alle risico's zich tegelijkertijd voor zullen doen. Daardoor is het bedrag aan benodigde weerstandscapaciteit lager dan de optelsom van alle risicobedragen bij elkaar. Deze berekeningen zijn in combinatie met de beschikbare weerstandscapaciteit (de buffers voor risico's) de basis voor de hoogte van de weerstandsfactor.
Bij de bespreking van de begroting is het de gewoonte om grote betekenis toe te kennen aan de hoogte van de weerstandsfactor. Dat is ook logisch, omdat het een belangrijke indicator vormt voor de financiële positie. Hierbij past wel een duidelijk kanttekening. Het inschatten van risico's met daarbij behorende bedragen en kansen is per definitie geen exacte wetenschap. Ook de berekeningen die op basis daarvan plaats vinden zijn dat dus niet. Ze zijn een hulpmiddel om in totaliteit een bedrag te bepalen om als buffer voor risico's aan te houden. Enige relativering van de waarde van dit gegeven zeker tijdens deze coronacrisis is op zijn plaats.

Dat neemt niet weg dat ook voor deze begroting de risico's zijn geïnventariseerd om op die manier een beeld te krijgen van het risicoprofiel en benodigde buffer. In aanvulling op de gemeentebrede risico's en risico's van het grondbedrijf is daaraan een extra categorie toegevoegd namelijk de risico's die samenhangen met corona.  

In de volgende tabel is het totale beeld van de benodigde weerstandscapaciteit opgenomen:

Onderstaand worden deze drie onderdelen van het risicoprofiel doorgelopen.

Gemeentebrede risico's

De gemeentebrede risico's zijn ter voorbereiding van de begroting 2021 opnieuw geïnventariseerd en geactualiseerd ten opzichte van het risicoprofiel uit het Jaarverslag 2019. Dit leverde het volgende beeld op:

• het risicoprofiel voor de begroting 2021 bestaat uit 90 risico's;
• het risicoprofiel in het Jaarverslag 2019 bestond uit 98 risico's;
• de verschillen zijn daarbij als volgt:
  • er is 1 nieuw risico;
  • 8 risico's zijn vervallen;
  • 1 risico is als corona risico meegenomen.
• voor de begroting 2021 zijn er 66 financiële risico's die een effect hebben op de omvang van het weerstandsvermogen;
• van 21 risico's is geen financieel gevolg ingeschat, omdat dit nog niet duidelijk is of omdat beheersmaatregelen ervoor zorgen dat het financieel effect 0 is;
• 23 risico's hebben op basis van de inschatting van de kansklasse en financiële risicoscore en risicoscore van 15 of hoger en/of een invloedpercentage van minimaal 2% op de benodigde weerstandscapaciteit van de gemeentebrede risico's;
• een overzicht van de grootste risico's die met name bepalend zijn voor de financiële omvang van de benodigde weerstandscapaciteit is opgenomen aan het einde van deze paragraaf.

Coronarisico's

Bij de Perspectiefnota was een overzicht opgenomen van de impact van de coronacrisis. Ter voorbereiding van de Arnhemse Herstelagenda Coronacrisis en deze begroting is nagegaan op welke onderdelen in het risicoprofiel rekening gehouden moet worden met extra risico's ten gevolge van corona. Een geactualiseerd overzicht van de financiële impact van corona is op 20 augustus 2020 aan de raad toegestuurd.
Naast de directe financiële impact voor 2020 en 2021 is ook via het risicoprofiel rekening gehouden met de financiële impact van corona. Het gemeentelijk risicoprofiel wordt hierdoor hoger. Het risicoprofiel bestaat uit 37 risico's. Een overzicht van de grootste coronarisico's is aan het einde van deze paragraaf opgenomen.
Van deze risico's is ingeschat dat deze zich naar alle waarschijnlijkheid incidenteel zullen voordoen. Om die reden is het berekende risicobedrag alleen voor 2021 in het risicoprofiel opgenomen. Daar waar deze risico's mogelijkerwijs een meer structureel karakter hebben zijn deze zekerheidshalve ook voor 2022 in de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit opgenomen.
Het zal duidelijk zijn dat de onzekerheden rondom het verdere verloop van de corona crisis ook de inschatting van een meerjarig risicoprofiel voor corona lastig maken.

Grondexploitatie risico's

In het Jaarverslag 2019 en de Financiële Jaarrapportage Projecten (FJP) 2019 is ingegaan op de wijzigingen in de regelgeving voor de grondexploitaties mede in relatie tot de verplichte tussentijdse winstnemingen. Dit zorgt ervoor dat er een onderscheid moet worden gemaakt tussen conjuncturele risico's (marktrisico's) en specifieke risico's per project. Om dit op een verantwoorde manier te doen wordt gebruik gemaakt van een checklist die aansluit bij de landelijke regelgeving van de Commissie BBV en het Handboek van de accountant.
Zoals gebruikelijk wordt het risicoprofiel van de grondexploitaties geactualiseerd bij de voorbereiding van het Jaarverslag 2020 en de FJP 2020. Het risicoprofiel, zoals opgenomen in deze begroting sluit aan bij het Jaarverslag 2019.
In relatie tot corona zijn er geen signalen dat er negatieve gevolgen zijn voor reeds gesloten overeenkomsten. Mochten zich tegenvallers voordoen dan is er voldoende weerstandsvermogen om deze daaruit op te vangen.
Voor een uitgebreidere omschrijving en verklaring van de risico’s, de financiële positie, de ontwikkeling van de benodigde weerstandscapaciteit en scenario’s van het grondbedrijf wordt verwezen naar de paragraaf Grondbeleid.

Conclusies gemeentelijk risicoprofiel

Als onderdeel van de voorbereiding van de begroting 2021 zijn de risico's opnieuw geïnventariseerd en is het risicoprofiel aangevuld met risico's die betrekking hebben op corona. Aan de hand van inschattingen van mogelijke financiële gevolgen van deze risico's en de kans dat deze zich voor zullen doen is de benodigde weerstandscapaciteit met behulp van statistische berekeningen bepaald. De onzekerheden zijn op dit moment groot, waardoor ook de waarde van de meerjarige presentatie van het risicoprofiel beperkt is.