Wonen en leefomgeving

De regio Arnhem-Nijmegen groeit op dit moment snel. Sneller dan andere steden in het land. Mocht de groei doorzetten, dan moeten we zorgen dat we daarvoor klaar zijn. Alle inspanningen die hiervoor nodig zijn, staan in het Plan van Aanpak Woningbouwontwikkeling. Dat is onder meer de woondeal die we in de regio Arnhem Nijmegen samen met het Rijk hebben gesloten. We weten niet of deze groei zich op eenzelfde manier zal doorzetten. De impact van de coronacrisis onderzoeken we samen met onze partners in de stad. Daarbij kijken wij ook naar het effect van de coronacrisis op de woningbehoefte. In het woonbehoefteonderzoek staat bijvoorbeeld een berekening bij de economische groei zoals die was voordat de crisis startte en een berekening bij een lagere groei. We verwachten dat de behoefte niet zal afnemen, mogelijk heeft de situatie wel effect op het type woningen dat wij moeten realiseren.

Prioriteit geven wij aan acties en initiatieven die niet alleen woningbouw mogelijk maken, maar die ook verbonden zijn met de sociale opgaven in onze wijken, die de leefomgeving verbeteren, die bijdragen aan lokale werkgelegenheid en de economische kracht van onze stad versterken. Wij zien daarbij mogelijkheden voor 'stadsvernieuwing 3.0'. Dat is meer dan alleen maar sneller meer woningen bouwen. We willen daarmee vooral de leefbaarheid van de wijken en de kansen van de inwoners vergroten. Dat doen we door in te zetten op het bouwen van betaalbare, duurzame en energiezuinige woningen. Daarnaast streven we naar een zo circulair mogelijke woningbouw, kijken we hoe we de leefomgeving groen houden of groener maken en hoe we de sociale structuur van wijken kunnen verbeteren. Daarbij is goede bereikbaarheid belangrijk.

Iedereen moet goed kunnen wonen in onze stad. Om beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen in Arnhem op peil te houden moeten er meer woningen worden gerealiseerd in de komende jaren. Dit geldt voor alle soorten woningen. In de woningbouwplannen wordt rekening gehouden met de werkelijke vraag en behoefte van de Arnhemse woonconsument. Dat betekent: aantrekkelijke, levensloopbestendige woningen voor ouderen, woningen voor kleine huishoudens, sociale woningbouw en koopwoningen in de verschillende segmenten. Het vergt een inspanning van de gemeente om samen met de ontwikkelaars en corporaties te zorgen voor een evenwichtig aanbod dat enerzijds aansluit bij de woningbehoefte de komende jaren en anderzijds bij het streefbeleid en de gewenste ruimtelijke kwaliteiten uit de omgevingsvisie. Wij kunnen dit niet alleen.

De woningmarkt van Arnhem staat onder druk. Versnellen van productie en meer woningen programmeren is daarom noodzakelijk. Het Plan van Aanpak woningbouwontwikkeling dat in juli 2020 is vastgesteld in de Raad is hierbij het vertrekpunt. We sturen op een evenwichtig aanbod van woningen. Belangrijk daarbij is dat we streven naar meer gemengde wijken, waarbij er meer spreiding ontstaat van kwetsbare mensen over de stad. We doen dit door:

1. Stimuleren van het realiseren van koop- en huurwoningen in de verschillende categorieën: hierbij zal 50% van de zachte plancapaciteit uit betaalbare woningen moeten bestaan (sociale huurwoningen, middenhuurwoningen tot € 1000 en koopwoningen tot de NHG grens). We sturen daarbij op minimaal 30% sociale huurwoningen over de te realiseren projecten waarbij gekeken wordt naar differentiatie in de wijken en monitoren de nieuwbouw en de behoefte.
2. We onderzoeken de mogelijkheden om projecten te versnellen en zoeken naar locaties voor doorprogrammeren. We nemen deel aan de regionale versnellingstafel. Binnen het thema versnellen en realiseren van de bestaande woningbouwprogramma’s, gaan we actief op zoek te gaan naar - maatschappelijke - partners en buurgemeenten, om dit te verbreden (motie 20M180 Versnellen en realiseren van Woningbouw met partners).
3. We onderzoeken de mogelijkheden van een stadsakkoord met ontwikkelaars en corporaties.
4. We stellen een uitvoerbaar plan op voor passende huisvesting voor arbeidsmigranten.

We geven uitwerking aan het plan van aanpak uitbreiden woonwagenlocaties (juli 2020). Na het opdoen van ervaringen uit de pilot voor uitbreiding(en) en de uitwerking van toewijzingsregels, kan de aanvulling van woonwagenbeleid op de Woonvisie in 2021 aan de raad worden voorgelegd.

Met corporaties en andere stakeholders maken we afspraken over woningen voor mensen die nu gebruik maken van daklozenopvang, van beschermd wonen, jongeren en alleenstaanden. Inzet is dat we meer dan 40 woonplekken realiseren.

Er is een vraag naar collectieven, zelfbouw en flexwonen. Voor deze concepten pakt de markt nieuwbouwontwikkeling niet automatisch op. Het vergt een inspanning van de gemeente om samen met ontwikkelaars en corporaties te komen tot aanbod voor deze groepen en praktische belemmeringen voor wooninitiatieven zoveel mogelijk weg te nemen. In 2021 bevorderen we de realisatie van twee CPO-locaties. Dit levert een bijdrage aan leefbare en heterogene wijken. We organiseren in samenwerking met de provincie en CPO-groepen een bijeenkomst over samenbouw.

Naast de betaalbaarheid van de woning is de juiste kwaliteit belangrijk voor de woonbeleving van de inwoners van Arnhem. Onder woonkwaliteit verstaan we een duurzame woning die levensloopgeschikt is en de juiste omvang heeft voor de doelgroep die erin woont en voor de plek waar de woning staat.

Met woningcorporaties maken we afspraken over verduurzamen van woningen en het aansluiten bij de aanpak van de wijkgerichte energietransitie.

Bij nieuwbouwontwikkelingen maken we afspraken over levensloopgeschikte woningen in een levensloopgeschikte omgeving. Samen met corporaties proberen we doorstroming te bevorderen en maken we afspraken over de juiste portefeuille in de stad die aansluit bij de doelgroep.

Arnhem staat voor het versterken van identiteit van wijken en het vergroten van de verscheidenheid binnen wijken. Een zekere differentiatie en variatie in huishoudens, inkomens en woningen biedt ruimte aan het maken van een wooncarrière in de wijken. Onze focus ligt op verminderen van de druk op de kwetsbare wijken en voorkomen dat wijken afnemen in leefbaarheid.

We stimuleren gedifferentieerde wijkopbouw door woonbeleid. In 2021 geven we uitvoering aan het Uitvoeringsplan Arnhem Oost uit de woondeal waarin wonen onderdeel is van de totaal opgave op het verbeteren van de leefbaarheid in de wijken in Arnhem Oost.

Om beter te kunnen sturen op de effecten van woningsplitsing en verkamering en om de leefbaarheid in de wijken te beschermen en grip te houden op de drukte in wijken, geven we uitvoering aan de activiteiten uit het Plan van Aanpak woningsplitsing en verkamering.

Een aantrekkelijke openbare ruimte vormt een belangrijke basis voor een leefbare stad waarin je prettig kunt wonen, werken en recreëren. Vanwege de mooie landschappelijke ligging en de ontstaansgeschiedenis van de stad beschikt Arnhem over fraaie openbare ruimtes waarvan de vele parken natuurlijk toonaangevend zijn. Tijdens de coronacrisis en de hittegolf van augustus 2020 is opnieuw duidelijk geworden dat het vele groen essentieel is om de stad ook in moeilijke tijden leefbaar te houden.
Vertrekpunt voor de openbare ruimte is dat deze in ieder geval schoon, heel en veilig moet zijn. Het onderhoud is daar in de eerste plaats op gericht. Maar ook toezicht, controle en handhaving leveren daaraan een belangrijke bijdrage. Daarnaast zijn leefbaarheid, klimaatadaptatie en groen leidende thema's voor inrichting en beheer van de openbare ruimte.
We zien dat in sommige wijken de leefbaarheid onder druk staat. Dit uit zich onder andere in een sleetse openbare ruimte. Daarnaast lopen we er tegen aan dat het aanleggen van extra groen ook leidt tot jaarlijks terugkerende hogere beheerkosten. Om deze problemen het hoofd te bieden zijn extra middelen vanuit de Herstelagenda in de begroting opgenomen. Hiermee kan het dagelijks onderhoud op sleetse plekken worden geïntensiveerd en kan extra groen op een gewenst niveau in stand worden gehouden. Daarnaast is er incidenteel budget beschikbaar gesteld voor 'extra' is in de openbare ruimte die kunnen bijdragen aan het vergroten van de leefbaarheid en beleving. Hiermee onderzoeken we hoe we op een creatieve manier kwaliteit kunnen toevoegen aan de openbare ruimte, naast schoon, heel en veilig. Het kan bijvoorbeeld gaan om extra groen, kunst of een spelaanleiding.
Met klimaatadaptatie bereiden we Arnhem voor op de effecten van de klimaatverandering, op meer en heviger weersextremen. Het gaat dan om het (ruimtelijk) aanpassen van de stad en het dusdanig ontwerpen van nieuw stedelijk gebied dat dit minder kwetsbaar is voor hoog en laag water, extreme regenval, hitte en langdurige droogte. Dit is verwoord in de strategie Klimaatadaptatie die we onlangs hebben opgesteld. In samenhang met de klimaatadaptatie hebben we de ambitie om het Arnhemse groen te versterken. Deze ambitie is verder uitgewerkt in de groenvisie.
Voor de openbare ruimte geldt dat de gemeente direct invloed kan uitoefenen op inrichting en beheer. De ambities die we daarbij nastreven verschillen per type gebied en per aspect. Een nadere uitwerking daarvan is terug te vinden in de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen.

Ook in 2020 heeft Arnhem de gevolgen van de klimaatverandering ondervonden. Waren het in het verleden vooral de wolkbreuken die opvielen, de laatste jaren werd duidelijk dat ook droogte een ernstig probleem kan vormen. Daarnaast beleefden we opnieuw een hittegolf met daarin de heetste week ooit gemeten en op enkele dagen temperaturen van meer dan 35 graden. Gedurende de zomer is de 'Strategie Klimaatadaptatie' afgerond. Deze strategie beschrijft op welke manier we Arnhem willen aanpassen aan het veranderende klimaat. De strategie omvat een groot aantal acties waarbij een belangrijk uitgangspunt is dat de gemeente de klimaatadaptatie samen met haar partners realiseert.

Er is een redelijk compleet beeld van de gevolgen die de klimaatverandering in Arnhem kan hebben en waar aanpassingen nodig zijn. Op het gebied van droogte is dit inzicht nog niet volledig, daarnaast vragen ook andere aspecten (hitte, wateroverlast en waterveiligheid) om een actualisatie. In een actualisatie van de stresstest gaan we een compleet en actueel beeld geven van de risico's en knelpunten voor Arnhem.

De gemeente intensiveert het overleg met belangrijke partners zoals corporaties, ontwikkelaars, onderwijsinstellingen, waterschappen. We streven naar één gemeenschappelijke uitvoeringsagenda voor klimaatadaptatie waarin we alle maatregelen van gemeente en partners samenvoegen en afstemmen.

De gemeente stimuleert particuliere partijen bij het nemen van maatregelen. Dit gebeurt door voorlichting, het beschikbaar stellen van kennis en de subsidieregeling klimaatadaptatie. Het platform Arnhem Klimaatbestendig vervult daarin een belangrijke rol. De subsidieregeling is met ingang van de zomer fors uitgebreid en vereenvoudigd.

Klimaatadaptatie moet een vast onderdeel gaan vormen van gebiedsontwikkelingen en aanpassingen van de openbare ruimte. We streven daarbij naar meer groen en waterberging en minder verharding.
Ook worden vanuit klimaatadaptatie enkele projecten geïnitieerd. Voor de Van Muijlwijkstraat en de omgeving van Kronenburg liggen voorstellen die de komende tijd uitgewerkt zullen worden. Daarbij wordt ook gezocht naar aanvullende financieringsmogelijkheden.

Bomen vormen een belangrijk middel om de hitte in de stad te matigen. In het kader van het Bomenplan zullen we daarom extra bomen planten, met bijzondere aandacht voor de zogenaamde 'hitteplekken'. Dit is ook van belang voor de diversiteit van de stad.

Veel verharding leidt tot een grotere opwarming en meer wateroverlast. In de Strategie Klimaatadaptatie is daarom de ambitie afgesproken om de hoeveelheid verharding in Arnhem met 10% terug te dringen. Bij maatregelen aan de hoofdinfrastructuur en woonomgeving zullen we daarom steeds kijken welke mogelijkheden er zijn om de hoeveelheid verharding terug te dringen.

Arnhem is één van de groenste steden van Nederland en dat willen we ook zo houden. Meer dan ooit blijkt hoe belangrijk het groen is om de stad leefbaar en aantrekkelijk te houden. Het beleid voor het Arnhemse groen is geformuleerd in de Groenvisie. Het beleid voor bomen is onlangs uitgewerkt in het Bomenplan. De komende jaren zullen we ons vooral richten op de volgende thema's:

Herkenbare stad: Vergroten van de waarden van bossen en parken
Kenmerkend voor Arnhem zijn de bossen, de natuurterreinen en de vele parken. En ook de lanen en de grote groenzones in en om de wijken, bijvoorbeeld moeraszone Schuytgraaf, ecozones Presikhaaf of de Huissensedijk.

Natuurvriendelijke stad: Vergroten van de biodiversiteit
Onze stad is ook een natuurvriendelijke stad. Sinds 2019 zijn we bijvriendelijke gemeente. Door een natuurlijke manier inrichting en het beheer van het groen houden we rekening met dier- en plantensoorten die kenmerkend zijn voor Arnhem. Het verbinden van groengebieden is eveneens belangrijk voor de migratie van dieren en ook van planten. Natuurinclusief bouwen hoort daar ook bij. Zo komt de natuur tot diep in de stad en vergroten we de biodiversiteit en verbeteren we de ecosystemen in de stad (bijvoorbeeld bos, bloemrijk grasland, poel, moeras en tuin).

In 2020 werken we aan een uitvoeringsagenda Biodiversiteit, om specifieke opgaven te benoemen die nodig zijn om de biodiversiteit in de stad te meten en vandaar uit te vergroten.

Groene gezonde stad: Vergroenen van de stad
Groen zorgt ervoor dat bewoners zich prettiger en gezonder voelen. Het nodigt ook uit tot bewegen en sporten. Dit voorkomt wateroverlast, hittestress en zorgt voor een schonere lucht. En zorgt voor meer biodiversiteit.

Duurzaam beheerde stad: Toekomstbestendig beheer
Ons groen wordt toekomstbestendig beheerd. We willen het groen langdurig in stand te houden. Bomen moeten vitaal oud kunnen worden. Ook het beperken en voorkomen van verspreiding van soorten die de biodiversiteit verstoren (onder andere Japanse duizendknoop) hoort daar bij.

Samenwerkende stad: Samen de stad vergroenen
Het vergroenen van de stad kunnen we niet alleen. We doen dat samen met onze groene partners in de stad en ook onze inwoners.

We willen de kwaliteit van onze waardevolle landschappen op orde houden en verbeteren. Jaarlijks wordt groot onderhoud uitgevoerd aan parken op basis van de beheervisies parken, bossen en natuurterreinen. Maatregelen die we niet in het kader van groot onderhoud kunnen uitvoeren, financieren we met het groenfonds.

We willen dat onze verpachte agrarische gronden biologische landbouw en veeteelt kennen. Dat vergroot de waarde van het landschap voor mens (gezondheid), dier en plant (biodiversiteit). En het draagt bij aan het toekomstbestendig houden van de stad op het gebied van klimaat: verbeteren van de ecosystemen (bijvoorbeeld bos, heide, hooiland, beek, poel), voorkomen van wateroverlast, hittestress en vervuilde lucht.

We gaan meer bomen, bomenlanen en bos aanplanten, met voldoende ondergrondse en bovengrondse groeiruimte op basis van Bomenplan Arnhem. Dit wordt verder uitgewerkt via de uitvoeringsagenda van het Bomenplan Arnhem.

Natuurinclusief bouwen en ontwerpen wordt nu standaard meegenomen in projecten. Dit is ook benoemd in de woondeal. Op welke wijze en in welke mate dat moet, wordt nu onderzocht.

Of het goed gaat met de biodiversiteit kunnen we meten aan de hand van voorkomen van kenmerkende diersoorten (doelsoorten), benoemd in de Groenvisie. Ook kunnen we specifieke groengebieden (bos, natuur, park) volgen op basis van ' Meetlat biodiversiteit' van IPC. Hiervoor wordt een biodiversiteitsagenda ontwikkeld. Wanneer we weten hoe het staat met de biodiversiteit, weten we gerichter welke maatregelen we moeten uitvoeren.

Arnhem heeft ten opzichte van veel andere gemeenten een koppositie op het gebied van ecologisch beheer. Bij de inrichting van onze terreinen gebruiken we inheemse en biologische zaaimengsels en inheemse bomen en struiken. En ook soorten die dracht- en waardplant zijn voor insecten, waaronder vlinders en bijen.
We willen deze koppositie behouden. Daarom zijn we continue bezig om ons te verbeteren, door ons natuurvriendelijk beheer uit te breiden, te versterken en te verfijnen. Denk aan meer maatwerk in het gefaseerd maaibeheer van de bermen, graslanden en het gebruik van duurzaam materieel en materiaal. En we zoeken kansen om nog meer terreinen natuurvriendelijk te beheren. Zo zullen we de mogelijkheden en effecten voor het plaatselijk toepassen van duurzame verkeersborden (bijvoorbeeld bamboe verkeersborden met insectenhotels, motie 20M174 Groene verkeersborden) onderzoeken. Daarbij werken we samen met stichting Arnhem Zoemt en de Imkersvereniging Arnhem, Velp.

We gaan meer bomen, bomenlanen en bos aanplanten, met voldoende ondergrondse en bovengrondse groeiruimte op basis van Bomenplan Arnhem. Dit wordt gecombineerd met maatregelen op het gebied van klimaatadaptatie.

Samen met onze groene partners in de stad willen we de inwoners van Arnhem kennis en ervaring op laten doen over de waarden van ons groen. Er wordt ingezet op beleving. Dit maakt de kans groter dat inwoners meer zorg hebben voor hun eigen groene omgeving en hun tuin willen gaan vergroenen. Stichting Natuurcentrum Arnhem, inclusief de Molenplaats, en Arnhem Klimaatbestendig spelen daarbij een belangrijke rol.

Middels subsidieregelingen en bijzondere acties voor particulieren gaan we stimuleren dan zij hun eigen terrein vergroenen.

In onze stad leven ook dieren. Wij vinden dierenwelzijn belangrijk. Als gemeente zijn wij medeverantwoordelijk voor dieren in Arnhem. Daarnaast verhogen dieren het welzijn van inwoners. We hebben daarom een visie en uitvoeringsagenda opgesteld.

In sommige situaties is sprake van leefomstandigheden voor dieren die we niet voldoende vinden en in een enkel geval is zelfs sprake van dierenleed. In de uitvoeringsagenda dierenwelzijn hebben we de belangrijkste knelpunten geïnventariseerd. Hieruit vloeien een aantal inspanningen voort die erop gericht zijn om de leefomstandigheden van dieren te verbeteren en dierenleed te voorkomen (zowel op stad als op wijkniveau). Daarbij vinden we het ook belangrijk dat dieren geen overlast veroorzaken.

Voor de opvang van zwerfdieren hebben we een overeenkomst met de Stichting Dierentehuis Arnhem e.o. Het asielgebouw is echter verouderd en bouwkundig slecht. Wij ondersteunen het Dierentehuis bij het vinden van een betere oplossing. Daarnaast willen we de pilot ‘Arnhemse minimaregeling dierenartskosten’ voortzetten. In deze begroting is hier € 60.000 per jaar voor gereserveerd. Verder willen we huisdiereigenaren met een kleine beurs, die door omstandigheden tijdelijk de zorg voor het huisdier niet of niet volledig zelf aankunnen, helpen. We gaan hiertoe netwerken, die mensen ondersteunen bij de tijdelijke opvang van hun huisdier, onder de aandacht brengen. En we gaan in gesprek met zorginstellingen en maatschappelijke organisaties om samen naar oplossingen te zoeken voor de huisdieren van ouderen wanneer ouderen naar een zorginstelling verhuizen.

Wij vinden het welzijn van op gemeentegrond door derden gehouden dieren (denk aan paardenweides en landbouwgrond) belangrijk. Wij gaan onderzoeken of de paarden op onze paardenweides voldoende ruimte hebben. Wij willen verder het welzijn van de dieren op onze verpachte landbouwgronden waarborgen. We hebben een aantal pachters gevraagd om in het najaar 2020 met gezamenlijke plannen te komen voor verduurzaming van de bedrijven en de bedrijfsvoering en wij bieden ondersteuning bij het opstellen van de plannen. Voor onze kuddes Konikpaarden en Galloway-koeien op Meinerswijk is het belangrijk dat zij door bezoekers met rust worden gelaten. We bekijken of de recent bij de ingangen geplaatste informatieborden voldoende effect hebben. Zo niet dan overwegen wij andere middelen om dit doel te realiseren.

Gehouden dieren, zoals honden, maar ook in het wild levende dieren, zoals ganzen, ratten en duiven kunnen schade, gevaar en overlast opleveren. Dit willen wij op een zo diervriendelijke wijze voorkomen.

Problemen met dierenwelzijn komen vooral voort uit onwetendheid. Daarom gaan we de voorlichting over dierenwelzijn op arnhem.nl verbeteren. Daarnaast gaan we in gesprek met maatschappelijke organisaties om stichtingen als Blijf van mijn Dier onder de aandacht te brengen bij zorgverleners.

We blijven voortdurend kijken wat we kunnen doen om een gezonde leefomgeving te waarborgen voor in het wild levende dieren. Zo hebben we in het buitengebied bijvoorbeeld poelen aangelegd waarvan vele diersoorten, insecten tot aan grofwild, profiteren, blijven we meewerken aan het realiseren van een gezonde populatie grofwild en hebben we ruiterpaden ingezaaid met bloemrijke kruidenmengsels.

Een milieu- en gebruiksvriendelijke afvalinzameling is een essentieel onderdeel van een duurzame woon- en leefomgeving. De ambitie is om afval zoveel mogelijk te hergebruiken en de hoeveelheid restafval verder te verkleinen, dit in combinatie met gebruiksvriendelijkheid en aanvaardbare kosten.

Het is de ambitie om de hoeveelheid restafval die verbrand moet worden naar beneden te brengen. Deze  doelstelling sluit aan bij de landelijke doelstellingen. Dit willen we in Arnhem bereiken met een betere afvalscheiding door inwoners en het voorkomen van import van afval van bedrijven en inwoners uit andere gemeenten. Daarnaast hebben we ook een financiële prikkel ingevoerd die de inwoners stimuleert om hun afval zoveel mogelijk te scheiden.

Met de invoering van Diftar per 1 juli 2020 brengen we de kosten voor afvalinzameling meer in rekening bij de gebruikers: als je meer restafval aanbiedt, ga je ook meer betalen. Daarnaast zet deze financiële prikkel inwoners aan tot betere afvalscheiding van herbruikbare fracties zoals papier, GFT-afval en plastic, blik en drankenverpakkingen (PBD). De voorzieningen die nodig zijn voor optimale afvalscheiding van de overige fracties zijn op peil gebracht.
De invoering van Diftar ondersteunen we met communicatie en waar nodig handhaving. Met communicatie informeren en motiveren we de bewoners om hun afval zoveel mogelijk te scheiden. Daarnaast is soms handhaving nodig om het verkeerd aanbieden van afval tegen te gaan.