Cultuur

Cultuur prikkelt de verbeelding en zet aan tot denken. We blijven de ontwikkeling en vernieuwing van ons culturele aanbod en de vele makers in de stad stimuleren, proberen meer mensen in aanraking te brengen met kunst en cultuur en er voor te zorgen dat meer mensen gaan participeren. Dat staat centraal in de cultuurnota Stroom (2012), de tussentijdse evaluatie Arnhem Stroomt Door (2016) en de actualisatie van Stroom: STROOMversnelling (2020). Met deze actualisatie is aangesloten op actuele ontwikkelingen die van invloed zijn op het culturele klimaat in Arnhem en willen we de makers en de culturele organisaties in staat stellen deze uitdagingen aan te gaan en zich nog krachtiger en diverser te manifesteren in de stad. Daarvoor zijn in 2020 en worden 2021 negen actiepunten uitgevoerd. Deze spitsen zich toe op: versterking van het makersklimaat (meer budget, voldoende speelplekken, ateliers en repetitie- en oefenruimten, een gezonde arbeidsmarkt); kunst in de openbare ruimte; de verbinding van cultuur en welzijn; cultuur in de wijken; de culturele samenwerking tussen Arnhem en Nijmegen (025) en de codes Fair Practise, Diversiteit & Inclusie en Governance. Op deze manier willen we kunst en cultuur nog meer laten bijdragen aan de sociaal-maatschappelijke, economische en ruimtelijke opgaven én ontwikkeling van Arnhem.

De actualisatie is tot stand gekomen in een tijd waarin corona nog ver weg was. Met de uitvoering van de actiepunten blijven we investeren in kunst en cultuur. De gevolgen van de coronacrisis zullen ook in 2021, en mogelijk verder, voelbaar zijn. Door de restricties van het RIVM zijn er minder bezoekers mogelijk, hetgeen grote effecten heeft op bezoekers- en horeca inkomsten. Daarnaast kunnen bijdragen uit sponsoring langere tijd minder zijn. Het toont de kwetsbaarheid van de sector. En heeft tegelijkertijd in de periode dat we een groot deel van het aanbod hebben moeten missen ook het belang van kunst en cultuur voor onze samenleving aangetoond. In het najaar van 2020 starten we met de fase van herstel/wederopbouw. Hoe maken we de sector weerbaar en wendbaar? Wat betekent dit voor onze culturele infrastructuur? Naar verwachting kunnen we binnen het huidige financiële kader voor de langere termijn niet onze hele culturele infrastructuur overeind houden en moeten er keuzes worden gemaakt. Dit wordt zowel op het niveau van de stad als regionaal in 025-verband bezien (mede in het kader van de wederopbouwfase van de provincie), waarbij het uitgangspunt is om het culturele aanbod voor onze inwoners en publiek zoveel mogelijk te borgen.
Voor 2021 willen we, in navolging van het Rijk, onze coulancemaatregel op het gebied van subsidies voortzetten. Dit betekent dat uitgangspunt is dat onze subsidies op hetzelfde niveau blijven, en we met onze basis- en meerjarenvoorzieningen op basis van ingediende jaarplannen en -begroting in overleg treden over minder, of andere, prestaties.

Cultuur is van en voor iedereen. We streven ernaar de toegankelijkheid en bereikbaarheid van kunst en cultuur in de breedte te vergroten en daarmee actieve en passieve cultuurdeelname te stimuleren. Dit komt de persoonlijke ontwikkeling van mensen ten goede, maar is ook voor de ontwikkeling van de lokale en regionale samenleving belangrijk.

We blijven samen met partners uitvoering geven aan het Convenant Cultuureducatie Primair Onderwijs met ondersteuning door het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit en bezien ook hoe dit te verbreden naar het secundair onderwijs. Het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit zal voor de periode 2021-2024 voortgezet worden. De gemeente Arnhem blijft in het programma participeren. De financiële dekking van het aandeel van de gemeente is structureel begroot binnen de cultuurbegroting (in de subsidie voor Rozet).
We blijven gebruik maken van de landelijke regeling combinatiefunctionarissen om deelname aan cultuur voor iedereen mogelijk te maken en cultuuraanbieders te ondersteunen en duurzaam te versterken. Activiteiten in de wijken van onder andere Rozet worden in reguliere contactmomenten vooraf afgestemd en achteraf geëvalueerd met de teams Leefomgeving.

Arnhem onderscheidt zich van andere steden door een complete keten educatie-productie-presentatie in nagenoeg alle kunstvormen. Daarin blijven we investeren. Dit is een belangrijke randvoorwaarde voor de doorstroming en vernieuwing van talent, van amateur tot professional.

Arnhem is een stad van makers waar talent zich kan ontwikkelen, kan doorgroeien en professionaliseren. Arnhem kent een subsidiegebouw dat zowel laagdrempelig is als groei stimuleert, en we zorgen voor voldoende voorzieningen (podia en presentatiemogelijkheden) en randvoorwaarden als ateliers, repetitieruimte en regelgeving. Daar hoort bij dat we ondernemerschap en professionalisering zoveel mogelijk stimuleren. Daartoe is Schakel 025 al enige tijd actief: een platform dat het culturele veld in de volle breedte ondersteunt en verbindt door het delen van kennis over de beroepspraktijk. Dit wordt de komende tijd verder ontwikkeld, ook in 025-verband in samenwerking met Cultuur Academy in Nijmegen.

De culturele en creatieve sector is van grote toegevoegde waarde voor onze stad. De werkgelegenheid in de sector groeit, waardoor de wachtlijsten voor huisvesting oplopen. Het tijdelijke aanbod neemt tegelijkertijd af, en de groei van nieuw aanbod vlakt af. We geven samen met partners in de stad uitvoering aan de aanbevelingen van het in het voorjaar van 2019 uitgevoerde onderzoek naar de huisvestingssituatie van de culturele en creatieve sector en geven uitvoering aan de motie 'Plan voor creatieve werkruimten (20M39)' die de raad op 8 juli 2020 heeft aangenomen.

Sterke lokale media zijn essentieel voor het functioneren van de lokale democratie. Daarom investeren we hierin. We starten een tweejarige proef met een lokaal mediafonds van tenminste € 65.000,- per jaar. Daarbij hebben we als uitgangspunten dat een bepaald project van een mediapartner of zelfstandig journalist subsidie kan aanvragen. Per aanvraag mag er maximaal € 10.000,- verstrekt worden en geen enkele aanvrager mag meer dan 1/3 van het jaarlijks beschikbare budget verkrijgen. We verlenen RTV Arnhem in 2021 eenmalig een extra subsidie van € 80.000,- tot maximaal € 125.000,-. Voor het einde van het jaar informeert het college de gemeenteraad of de ingezette verbetering van RTV Arnhem gestalte krijgen. Naar aanleiding hiervan wordt voorstel gedaan voor een structurele bijdrage.
De kosten voor beide onderdelen betalen we uit het cultuurbudget. Het cultuurbudget verhogen we met eenzelfde bedrag door toevoeging van gelden die de gemeente krijgt van het Rijk voor compensatie van de gevolgen van de coronacrisis. De zoektocht naar structurele financiële middelen voor lokale media zetten we voort. Zodat we voor het einde van het eerste jaar RTV en voor het einde van de pilot met het lokaal mediafonds, bij gebleken succes, kunnen voorzetten (amendement 20A97 Versterken lokale media).

We zetten in op het versterken en behouden van de toppositie die Arnhem heeft als cultuur- en creatieve stad en dragen zo bij aan werkgelegenheid, innovatie en een aantrekkelijk vestigings- en woonklimaat. Daarbij is ook onze rol, positie en samenwerking in de brede regio van belang.

Toekomstbestendige huisvesting van onze belangrijke culturele instellingen is van groot belang zodat zij kunnen inspelen op de veranderende samenleving en zo relevant blijven voor hun bestaande en toekomstige publiek. De vernieuwbouw van Museum Arnhem is naar verwachting eind 2021 gereed en het museum kan begin 2022 haar deuren openen.
Wat betreft de huisvesting van onze rijkgezelschappen Oostpool, Introdans en het Stadstheater is de uitkomst van de raadsbehandeling "Lauwersgrachtalliantie" na de zomer bepalend voor het vervolgproces (amendement 20A81 Huisvesting cultuur organisaties).

Er wordt in samenwerking met de aangestelde 025-makelaar verder gewerkt aan een sterke cultuurregio die aantrekkelijk is voor talent en voor een groeiend publiek vanuit zowel de regio als daarbuiten. Dat gebeurt via vijf hoofdlijnen: versterken van de samenwerking tussen de 025 partners (onder andere door middel van proeftuinen), faciliteren van een groot onderling netwerk in de breedte van de culturele sector, verbinden van cultuur met andere sectoren, aansluiting regiogemeenten en vergroten van de zichtbaarheid.
Daarnaast wordt er binnen de regio Arnhem en Nijmegen hard gewerkt aan versterking van de regionale samenwerking; 025 en inzet van cultuur zijn belangrijk voor de regionale opgaven, waaronder de ‘ontspannen regio’.

Het Arnhem van nu is het resultaat van een lange ontwikkelingsgeschiedenis. Deze geschiedenis is dagelijks en vrijwel overal te ervaren en bepaalt voor een belangrijk deel het aanzien van de stad. Het aanwezige erfgoed is in meerdere opzichten betekenisvol en waardevol. In cultuurhistorisch opzicht weerspiegelt het erfgoed de geschiedenis van de stad. Dit erfgoed is niet reproduceerbaar en van onvervangbare waarde. Erfgoed vertegenwoordigt daarnaast identiteitswaarde. Het karakter van een buurt of stad maakt dat mensen zich er thuis of mee verbonden voelen. Vaak gaat dat om plekken en/of gebouwen, maar ook de verhalen die hierbij horen en eigen belevingen zorgen hiervoor. Erfgoed is ook van belang voor de stadseconomie. Het historische karakter van de binnenstad is een belangrijke basis voor het aantrekkelijke winkel- en verblijfsklimaat. Bezoek aan de binnenstad leidt tot bestedingen. Monumentale parken worden intensief gebruikt en trekken mensen en bedrijven aan die zich graag in de buurt van zo'n park willen vestigen. Erfgoed draagt kortom bij aan een aantrekkelijk klimaat voor bewoners, ondernemers en bezoekers van de stad.
Het is de ambitie om goede erfgoedzorg, behalve door bescherming van cultuurhistorisch waardevolle objecten, vooral ook vorm te geven door kennisoverdracht, enthousiasmering en behoud door ontwikkeling. Dit om de cultuurhistorische factor een zichtbare en samenhangende rol te geven in stedelijke ontwikkeling.

Het Arnhemse erfgoedbeleid richt zich op behoud en versterking van cultuurhistorische waarden en helpt hiermee bij te dragen aan een aantrekkelijke stad om in te wonen, te werken, te winkelen en te recreëren. Dit wordt bereikt door:

• Cultuurhistorie als inspiratiebron op te nemen in ontwerpopgaven en gebiedsprocessen, hier vorm aan te geven in (ruimtelijke) plannen en projecten waardoor cultuurhistorie zichtbaar en beleefbaar wordt gemaakt. Een voorbeeld is Kamp Koningsweg Noord waarvoor het militair verleden een belangrijk uitgangspunt is.
• (Her-)bestemming van cultuurhistorisch erfgoed, door dit erfgoed een duurzame bestemming te geven en daardoor voor de stad te behouden. Te denken valt aan de Eusebiuskerk. De restauratie is mede bekostigd door rijkssubsidie en bij de verlening hiervan speelden herbestemmingsplannen een belangrijke rol. Als 'huiskamer' van de stad is een gerestaureerde Eusebiuskerk klaar voor de toekomst. Andere voorbeelden zijn de transformaties van de Lutherse kerk (Spoorwegstraat) en de Ambachtsschool (Boulevard Heuvelink) naar respectievelijk een horecagelegenheid en wooncomplex.
• Het cultuurhistorische erfgoed duurzaam te beschermen, waar de kwetsbaarheid dit noodzakelijk maakt, bijvoorbeeld door plantoetsing en vergunningverlening. Te denken valt hierbij aan de restauratie van het Bio-Herstellingsoord en renovaties van wederopbouwarchitectuur.
• Kennis over het Arnhemse erfgoed toegankelijk te maken en daarmee het publieksbereik en draagvlak voor het behoud van cultuurhistorische erfgoed te vergroten, bijvoorbeeld door advisering, erfgoedpublicaties, organiseren van lezingen en tentoonstellingen en het vullen van Planon, een extern te raadplegen monumentendatabase.

Bescherming van cultuurhistorisch erfgoed maakt deel uit van het dagelijkse werk en wordt doorlopend vormgegeven door vergunningverlening en kennisoverdracht, het leveren van bijdragen aan bestemmingsplannen en deelname in projectgroepen ter voorbereiding op de Omgevingswet. Herbestemmingen worden eveneens afgewogen binnen het kader van de vergunningverlening, met oog voor kansen die deze kunnen bieden. In de monumentenzorg is grote aandacht voor verduurzaming. Hierbij is het van belang duurzaamheidsmaatregelen te treffen zonder dat cultuurhistorische waarden wezenlijk worden aangetast. Hiervoor wordt landelijk kennis ingewonnen en worden adviezen verstrekt. Bovendien zal het komende jaar een beleidskader voor verduurzaming van cultuurhistorisch erfgoed worden opgesteld. Inspanningen vinden ook plaats om archeologie van de Tweede Wereldoorlog binnen toetsingskaders onder te brengen.

• Erfgoed wordt waar mogelijk zichtbaar en beleefbaar gemaakt in de stad.
• In projecten gaan wij ontwikkelkansen in projecten agenderen, stakeholders enthousiasmeren en kennis overdragen. Projecten waar dit speelt of op korte termijn kan gaan spelen zijn Meinerswijk fase 2, het Cobercoterrein en De Hes.
• In 2020 wordt aan UNESCO het nominatiedossier voor de Limes aangeboden, met als doel deze aan te laten wijzen als werelderfgoed. Castellum Meinerswijk maakt hier deel van uit en aan de projectorganisatie die de voordracht voorbereidt, wordt ambtelijke ondersteuning gegeven. In het najaar van 2020 vindt de beoordeling door UNESCO plaats en is Castellum Meinerswijk geselecteerd als één van de te bezoeken locaties.
• De historische kelders worden momenteel niet geëxploiteerd en extensief benut. Samen met Museum Arnhem en Rozet wordt een externe verkenning uitgevoerd naar mogelijke functie-scenario's voor de kelders.
• Er wordt Arnhems vondstmateriaal voor archeologische tentoonstellingen geleverd.  
• De Open Monumenten Dag wordt ondersteund, onder meer door het geven van rondleidingen en ambtelijk advies.

• Planon, de monumentendatabase die raadpleegbaar is voor monumenten- en andere erfgoedgegevens, wordt verder gevuld met informatie.
• Ondersteuning van Stichting Monuscript die jaarlijks boeken uitbrengt in de Arnhemse Monumenten Reeks.
• De archeologische rapporten van de zuidelijke binnenstad zijn gereed. Er wordt begonnen met vertaling hiervan naar een publieksboek.
• Rapporten van het archeologische onderzoek in Hoogstede-Klingelbeek en op het Kerkplein komen ook gereed. Hieraan zijn lezingen gekoppeld. Het organiseren van lezingen vormt een doorlopend proces.
• Met Rozet als trekker wordt de archeohotspot weer opengesteld voor publiek en gaat fungeren als plek waar informatie over de Arnhemse archeologie kan worden opgehaald en aan projecten kan worden deelgenomen. De gemeentelijke archeologie levert onder andere vondstmateriaal en kennis.

• In Schuytgraaf veld 1 wordt een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd naar de Romeinse Limesweg.
• Naar de kwaliteit van het Romeinse grafveld in Schuytgraaf wordt een monitoringsonderzoek uitgevoerd.
• Depotbeheer: er wordt verder gewerkt aan het digitaliseren van vondstgegevens met het oog op ontsluiting van het depot.

De gemeente Arnhem werkt met zeven omliggende gemeenten samen in regionaal verband. De regio-archeoloog adviseert de gemeenten doorlopend over het meenemen van archeologie in ruimtelijke ontwikkelingen en het beleefbaar maken ervan, formuleert beleid en toetst rapporten en overige adviesdocumenten. De regio-archeologie wordt gefinancierd door de omliggende gemeenten en provinciale subsidie.