Financiering

Bij de eigen gemeentelijke financieringsbehoefte gaat het om de financiering van de investeringen van de gemeente Arnhem, de financiering van geprivatiseerde onderdelen van de gemeente en de exploitatie van lasten en baten. Bij de investeringen moet naast de reguliere financieringen van de gemeentelijke taken worden gedacht aan grote stedelijke projecten, zoals Arnhem Centraal, stadsvernieuwing in de binnenstad, grondexploitatie en onderhoud in de infrastructurele sfeer. Als ‘inkoop’ van geld (de funding) wordt gebruik gemaakt van de volgende financieringsmiddelen (stand per 31-12-2021):

•   de kapitaalmarkt voor langlopende financieringsmiddelen: € 763,5 miljoen. Het betreft hier de leningenportefeuille opgenomen gelden (O/G);
•   de geldmarkt voor kortlopende financiering (< 1 jaar): Naar verwachting zal per ultimo 2021 maar voor een bedrag van € 6,6 miljoen een beroep op kasgeld nodig zijn voor de financiering van investeringen en projecten. Het grootste deel van de ruimte binnen het beschikbare kasgeld kan worden aangewend voor de (goedkope) financiering van de dagelijkse activiteiten van de gemeente: het werkkapitaal;
•   de binnen Arnhem beschikbare reserves en voorzieningen met een volume van € 134,1 miljoen.

Binnen de gemeente wordt voor de financiering een omslagrente van 1,7% in rekening gebracht bij de investeringen en de projecten.

De portefeuille door de financieringsfunctie uitgezette gelden (U/G), heeft per 31-12-2021 een volume van € 46,9 miljoen. Het betreft hier leningen aan instellingen en verzelfstandigde organisatie-onderdelen.

Nadat Nederland en Noord-Europa de recessie na de kredietcrisis achter zich hadden gelaten en de economie zich herstelde is de wereld getroffen door een nieuwe crisis, de COVID-19 pandemie. De onzekerheden en angsten voor de economische gevolgen hebben ertoe geleid dat in april en mei de rente op de kapitaalmarkt is gestegen, maar deze stijging was maar kortstondig. De rente ligt inmiddels weer op het (lage) niveau van voor de pandemie.
De verwachting van velen is dat de economie mogelijk al in 2020 en verder in 2021 zich weer zal versterken. Waar een aantrekkende economie normaal gesproken ervoor zorgt dat de rente gaat oplopen, is dat nu geen zekerheid. Naast een toename in de vraag naar nieuwe leningen, wat de rente kan opdrijven, zien we de verruiming van het opkoopprogramma van staatsobligaties door de ECB (de zogeheten kwantitatieve verruiming) sinds 2019 met een verdere intensivering in mei 2020 ter bestrijding van de coronacrisis. Deze kwantitatieve verruiming zorgt ervoor dat er meer geld beschikbaar komt op de kapitaalmarkt, wat als doel heeft dat de rente gaat dalen. De praktijk zal moeten uitwijzen welke van deze twee factoren de doorslag zal gaan geven. Alle analisten en economen zijn van mening dat het huidige lage renteniveau voor de kapitaalmarkt op termijn onhoudbaar is, maar voor de gemeente betekent dit dat financiering goedkoop blijft.

Voor de financiering van de woningbouw wordt door de corporaties nadrukkelijk gekeken naar het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), waarmee de gemeente Arnhem een achtervangovereenkomst heeft gesloten. Dit landelijke fonds fungeert als waarborg ten aanzien van risico’s van wanbetaling en vervult daarmee de garantstellende rol die gemeenten van oudsher hadden. Het bestaan van het WSW samen met ontwikkelingen op het gebied van schaalvergroting en regionalisering van de woningcorporaties verklaart waarom de rol van de gemeente op het terrein van de financiering van woningbouw de afgelopen jaren kleiner is geworden en nu zo goed als uitgespeeld is. In 2021 heeft de gemeente nog maar één lening van € 9.000 aan de woningcorporatie Omnia Wonen op de balans.

Bij de financiering van aan de gemeente gelieerde instellingen gaat het om activiteiten die nauw grenzen aan het beleid van de gemeente Arnhem. Het gaat hier vooral om instellingen in de sectoren zorg, sport en cultuur. Ook bij deze financiering wordt de laatste jaren een terughoudend beleid gevoerd.
Bij de directe (eigen) financiering van de activiteiten van de instellingen heeft de gemeente Arnhem een gericht toezicht op het reilen en zeilen van de betreffende instellingen. Door aan de te verstrekken leningen waarborgen te verbinden kan bij calamiteiten direct worden gereageerd (voorbeeld: executie bij recht van eerste hypotheek).
Tevens bestaan er bij de sectoren zorg en sport waarborgfondsen. Met borgstelling door deze waarborgfondsen kunnen instellingen bij banken een lagere rente bedingen en hoeft de gemeente zelf geen lening te verstrekken. Het waarborgfonds voor de sport (SWS) garandeert maximaal de helft van de lening en eist een garantie van de gemeente voor het resterende deel van de lening.
In 2020 heeft de economie harde klappen gekregen, maar zal naar verwachting in 2021 weer aantrekken. Dat zal niet op alle fronten in een gelijk tempo gebeuren, waardoor het mogelijk is dat de ene instelling langer geconfronteerd zal worden met de gevolgen van de recessie dan de andere en alsnog in moeilijkheden komt en bij de gemeente aan moet kloppen voor ondersteuning. Dat risico wordt substantieel verkleind door de garanties van de waarborgfondsen.